پایگاه خبری ، تحلیلی «خبر مفید» ؛ به نقل از روابط عمومی وزارت علوم به نقل از دانشگاه تبریز، دکتر سید ابوالقاسم محمدی در خصوص جزئیات این مرکز اظهار کرد: مرکز نوآوری گندم کشور بهعنوان تنها مرکز در این زمینه تحت برنامه امنیت غذایی جهاد علمی کشور است که به دلیل پیشینه قوی علمی و پژوهشی دانشگاه تبریز در زمینه اصلاح غلات بویژه گندم در دانشگاه مستقر شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز و مسئول این پروژه با اشاره به آغاز برنامه اصلاح گندم در دانشگاه تبریز از سال ۱۳۸۱ در سه فاز، گفت: فاز اول عبارت از ایجاد زیرساخت‌های آزمایشگاهی، جمع آوری ژرمپلاسم و طراحی راه آینده بود که با تکیه بر نیروی عظیم دانشجویان تحصیلات تکمیلی، احداث قطب‌های علمی اصلاح نباتات مولکولی و اصلاح مولکولی غلات و جمع آوری رژم پلاسم‌های اصلاحی داخلی و خارجی، توده‌های بومی و خویشاوندان وحشی گندم عملی شد.
دکتر محمدی خاطرنشان کرد: بانک ژن موجود مشتمل بر ۵ هزار نمونه گندم، ۵۰۰ نمونه جو، ۲۰۰ نمونه ذرت و گیاهان دارویی است که در برنامه‌های اصلاحی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی با بیان اینکه قطب علمی اصلاح مولکولی غلات دانشگاه یکی از معدود قطب‌های فعال کشور است که تاکنون دو بار بهعنوان قطب برتر کشور در حوزه کشاورزی شناخته شده، گفت: ارزیابی ژرم‌پلاسم‌های موجود، مکان‌یابی ژن‌های کنترل کننده صفات مختلف از جمله مقاومت به بیماری‌ها، تحمل به تنشهای غیرزیستی، خصوصیات زراعی و تولید نشانگرهای عملکردی در قالب پایاننامه‌ها و رساله‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی و پروژه‌های تحقیقاتی در فاز دوم انجام شد و در حال حاضر شناسنامه مولکولی برای بیش از ۳۰۰ ژنوتیپ تهیه شده است که امکان شناسایی هدفمند والدین و انجام تلاقی برای تولید جمعیت‌های اصلاحی را فراهم می‌کند.
مسئول پروژه مرکز نوآوری گندم دانشگاه تبریز اضافه کرد: فاز سوم برنامه انتخاب والدین، انجام تلاقی بین آن‌ها جهت تولید لاین‌های جدید با پتانسیل عملکرد بالا، مقاومت به بیماری‌ها و تحمل به تنشهای غیر زیستی بود که در راستا، اولین لاین‌های اصلاحی جدید در سال ۱۳۹۸ تولید و بعد از ارزیابی‌های اولیه، حدود ۱۶ لاین جدید به مدت سه سال در کشت و صنعت و دامپروری پارس (مغان) و دو سال در شوشتر و نیز در قزوین، مشهد (موسسه اصلاح بذر و نهال رضوی)، میاندوآب، شاهیندژ، مرند، و منطقه آزاد ماکو در مزارع کشاورزان ارزیابی شدند و در حال حاضر دو رقم گندم نان با نام‌های محمدی ۲ و مهرداد ثبت و دو رقم گندم نان و دو رقم گندم دوروم در مرحله ثبت می‌باشند. در سال زراعی جاری، ۲۵۰ لاین جدید گندم نان و دوروم در ایستگاه تحقیقاتی در منطقه آزاد ماکو جهت تکثیر بذر و ارزیابی مقدماتی کشد شده است. از ویژه‌گی‌های این لاین‌ها و ارقام، می‌توان به پتانسیل عملکرد، کارآیی مصرف آب و پروتئین بالا اشاره کرد.
وی در ادامه به موفقیت‌های فناورانه مرکز اشاره کرد و گفت: برای نخستین بار در کشور، توانسته‌ایم فناوری به‌نژادی سریع (Speed Breeding) را بهینه‌سازی کنیم. با این روش، به‌جای یک نسل در سال، امکان تولید سه تا پنج نسل گندم در اتاقک‌های رشد فراهم شده است که زمان تولید لاین‌های خالص را از ۷ تا ۸ سال به حدود ۲ تا ۳ سال کاهش می‌دهد. این فناوری در ابتدا توسط ناسا برای تغذیه فضانوردان طراحی شده بود و اکنون در کشورهای پیشرفته جهان و کشورهای همسایه مثل ترکیه با سرمایه‌گذاری‌های میلیون دلاری توسعه یافته است.
دکتر محمدی به پروژه‌های جدید طراحی شده در این مرکز از جمله بهینه‌سازی تکنیک دابل‌هاپلوئیدها برای تولید لاین‌های خالص، کاهش اسید فیتیک (عامل بازدارنده جذب ریزمغذی‌ها)، تولید گندم چندساله و برنامه جمع آوری، احیا و اصلاح گندم خراسان به عنوان یک غله باستانی ایران با تجارت جهانی اشاره کرد.
وی در پایان از تلاش و حمایت مسئولان دانشگاه تبریز به‌ویژه دکتر اعلمی، رئیس دانشگاه، دکتر عسگری، معاون پژوهش و فناوری، دکتر ندیری، رئیس امور فناوری دانشگاه و همکارانشان، مسئولان برنامه جهاد علمی بویژه دکتر مهدی نژاد، دکتر قربانی، مهندس بیشه سری و مهندس عظیمزاده و همکاران گروه تحقیقاتی خود در پیشبرد این پروژه ملی قدردانی کرد و اظهار امیدواری نمود که مرکز نوآوری گندم کشور بتواند نقش مؤثری در تحقق امنیت غذایی کشور ایفا کند.
گفتنی است روابط عمومی دانشگاه تبریز این موفقیت شایان توجه و دستاورد برجسته را به جامعه دانشگاهی و علمی استان به ویژه دست‌اندرکاران این پروژه در دانشگاه تبریز تبریک می‌گوید.
